Dit lijkt een hele gewone lijst met namen en adressen. Maar schijn bedriegt. Je ziet hier één van de pagina’s uit de zogenoemde Verkaufsbücher (verkoopboeken). Hierin noteerde de nazibezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog de huizen van Joodse inwoners. Links staan vijf woningen: in Zandvoort, Den Haag, Amsterdam en Rijswijk. De eigenaren staan er ook bij.
Voor Rijswijk zie je bijvoorbeeld Simon de Jong. Hij woont met zijn vrouw Lea Bromet op Bilderdijklaan 115. Hun dochter Nettie trouwt op 19 augustus 1942 met Julius Slager. Ze vieren het in het huis van haar ouders. Het is een beladen feest. Vanaf die zomer worden Joodse inwoners uit het hele land gedeporteerd; ze weten niet wat hun nog te wachten staat.
In de volgende kolommen van het Verkaufsbuch zie je data staan. Drie dagen na het huwelijk van hun dochter wordt het huis van Simon en Lea ‘onteigend’. Ze hebben er zelf niets meer over te zeggen. Op 16 december 1942 verkoopt de Duitse bezetter het huis aan iemand in Wassenaar. De winst wordt gebruikt om oorlog te voeren en de Jodenvervolging mogelijk te maken.
Terwijl de nieuwe eigenaar het huis bekijkt, is het gezin De Jong al gedeporteerd. Ze moeten eerst naar Amsterdam, daarna naar Westerbork en uiteindelijk naar een concentratiekamp. Lea en Nettie komen in Auschwitz terecht. Ze worden er op 5 november 1942 vermoord. Simon moet naar Sobibor. Hij wordt op 26 maart 1943 vermoord. Julius sterft vijf dagen later.
Meer lezen over Rijswijk in oorlogstijd?
https://www.rijswijk.nl/80-jaar-vrijheid-oorlogsverhalen
Meer lezen over de Verkaufsbücher?
https://pointer.kro-ncrv.nl/verkaufsbucher-administratief-boekwerk-als-startpunt-voor-aangrijpende-oorlogsverhalen
